Αρχείο του Αλεξάνδρου Λυκούργου (1827-1875), Αρχιεπισκόπου Σύρου και Τήνου. Έκδοση περιγραφικού καταλόγου

Υπεύθυνη: Ελισάβετ Κοντογιώργη, Διευθύντρια Ερευνών
Έναρξη του προγράμματος: Ιούλιος 2003

Το ερευνητικό αυτό πρόγραμμα βασίζεται στο Αρχείο Αλεξάνδρου Λυκούργου Αρχιεπισκόπου Σύρου, μια σημαντική αρχειακή πηγή για ιστορικούς και θεολόγους, και για όσους ενδιαφέρονται για την ιστορία της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και του κλήρου της, για τη σχέση εκκλησίας και πολιτικής και για τις διεκκλησιατικές σχέσεις κατά τις δεκαετίες 1860 και 1870. Αντικείμενο του προγράμματος είναι η συστηματική μελέτη του τεκμηριωτικού υλικού του αρχείου με στόχο την έκδοση περιγραφικού καταλόγου, στον οποίο η απόδοση των εγγράφων θα γίνεται σε αναλυτικές περιλήψεις σε απλή νεοελληνική γλώσσα.

Το αρχείο απαρτίζεται από 48 φακέλους που περιέχουν περίπου 4.500 έγγραφα, ως επί το πλείστον την αλληλογραφία του αρχιεπισκόπου Σύρου Αλεξάνδρου (1866-1875) αλλά και τεκμήρια από την προσωπική ζωή του, τις σπουδές του, την πανεπιστημιακή καριέρα του και την πολύπλευρη δράση του. Τα σημαντικότερα θέματα του Αρχείου είναι: η προσέγγιση της Αγγλικανικής με την Ορθόδοξη Εκκλησία, η συμμετοχή της Ελληνικής Εκκλησίας στον διάλογο με τους Αγγλικανούς και τους Παλαιοκαθολικούς και η ενίσχυση της μεταξύ τους κοινωνίας, το θέμα για το «αλάθητο» του Πάπα, Ορθοδοξία και υλισμός, η ανάπτυξη του αντι-πανσλαβισμού και της Ρωσοφοβίας, το Βουλγαρικό Ζήτημα και το Σχίσμα, η διείσδυση της Ρωσίας στο Άγιο Όρος, η στροφή της Ελλάδας προς την Μεγάλη Βρετανία για υποστήριξη, το Ιερό καθίδρυμα της Τήνου, ο ρόλος της Ελληνικής ιεραρχίας στη διαμόρφωση της εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής. Η αξιοποίηση του αρχειακού υλικού για πιο συστηματική έρευνα των παραπάνω θεμάτων και η δημοσίευση των πορισμάτων είναι ο άλλος στόχος του προγράμματος. Τα έγγραφα του πολύτιμου αυτού αρχείου βρίσκονται μικροφωτογραφημένα στο ΚΕΙΝΕ και είναι δωρεά του αείμνηστου ακαδημαϊκού Μιχαήλ Β. Σακελλαρίου. 

Στο πρόγραμμα συνεργάστηκε από τον Ιούνιο του 2003 έως τον Απρίλιο του 2006 η Δρ. Φωτεινή Ασημακοπούλου, η οποία είχε εκλεγεί στο ΚΕΙΝΕ στη βαθμίδα Δόκιμου Ερευνητή (Δ). Το 2006 αποχώρησε, γιατί εκλέχτηκε Επίκουρος Καθηγήτρια στο Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά διατήρησε τη συνεργασία με το πρόγραμμα ως φιλοξενούμενη ερευνήτρια.

Συμμετοχή σε συνέδρια

2005 – Στο Επιστημονικό Συμπόσιο «Mνήμη Αρχιεπισκόπου Σύρου Αλεξάνδρου Λυκούργου (1866-1875)», το οποίο διοργάνωσε στην επέτειο της συμπληρώσεως 130 ετών από τον θάνατό του η Ιερά Μητρόπολις Σύρου στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Ερμουπόλεως την 1^η Οκτωβρίου του 2005 έγιναν οι εξής ανακοινώσεις: α) Ελισάβετ Κοντογιώργη «Το ταξίδι του Αρχιεπισκόπου Σύρου Αλεξάνδρου Λυκούργου στην Αγγλία (Δεκ. 1869- Μαρτ. 1870). Νέα στοιχεία από το Αρχείο του Αρχιεπισκόπου για την προσέγγιση της Αγγλικανικής με την Ορθόδοξη Ανατολική εκκλησία» και β) Φωτεινή Ασημακοπούλου «Η αποστολή του Αλεξάνδρου Λυκούργου, Αρχιεπισκόπου Σύρου, στο Άγιο Όρος (1872)».

2007 – Στο Διεθνές Συνέδριο Voisinages fragiles. Les relations interconfessionnelles dans le Sud-est européen et la Méditerranée orientale 1854-1923: contraintes locales et enjeux internationaux/ Precarious neighborhood.Interconfessional Relations in Southeastern Europe and the Eastern Mediterranean 1854-1923: Local Constraints and International Power Games. (Colloque international de l'École française d'Athènes avec le soutien de l'Institut français d'Athènes, de l'Université Lumière Lyon II (UMR LARHRA), du Musée Albert Kahn, de l'Université de Rouen (GRHIS) et de la chaire d'études sur la Grèce moderne de l'EHESS", Athènes, 26 - 28 Septembre 2007), ανακοίνωση από την Ελισάβετ Κοντογιώργη “The Movement for Reunion between the Anglican and the Greek Eastern Orthodox Churches in the 1860s and 1870s and the Archbishop of Syra Alexandros Lykourgos”,

2009 – Στο Διεθνές Συνέδριο Orthodoxy and Innovation in the Greek-speaking world from Byzantium to the 21^st century,International Congress, University of Copenhagen, 5-6 Ιουνίου 2009, ανακοίνωση από την Ελισάβετ Κοντογιώργη “Alexandros Lykourgos (1827-1875), Archbishop of Syros: continuity and renewal in his ideas”.

2010 – Στο Επιστημονικό Συνέδριο 1821, Σάμος και επανάσταση: ιστορικές προσεγγίσεις, Πυθαγόρειο, Σάμος 28-29 Μαΐου 2010, ανακοίνωση από την Ελισάβετ Κοντογιώργη σε συνεργασία με τον Χ. Μηνάογλου «Η επανάσταση στη Σάμο και η «πατσαβούρα» του Σπυρίδωνα Τρικούπη: τα προσωπικά, ιστοριογραφικά και πολιτικά ελατήρια της κριτικής του Αλέξανδρου Λυκούργου στην Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως (1858)».

Έχουν ήδη εκδοθεί τα εξής δημοσιεύματα:

2008 - Ελισάβετ Κοντογιώργη, «Η προσέγγιση της Αγγλικανικής με την Ελληνική Ανατολική Εκκλησία κατά την περίοδο του βουλγαρικού ζητήματος. Η συμβολή του Αρχιεπισκόπου Σύρου και Τήνου Αλεξάνδρου Λυκούργου», Νεοελληνικά Ιστορικά, τ. 1ος, Ακαδημία Αθηνών 2008, σ. 35-109.

2012 - Elisabeth Kontogiorgi, “Religious Innovation or Political Strategy? The Rapprochements of the Archbishop of Syros, Alexandros Lykourgos (1827-1875), towards the Anglican Church” στο Trine Stauning Willert and Lina Molokotos-Liederman (editors), Innovation in the Orthodox Christian Tradition? The Question of Change in Greek Orthodox Thought and Practice, Surrey: Ashgate Publishing Company, 2012, pp. 73-97.

2014 - Αρχείο Αλεξάνδρου Λυκούργου (1827-1875), Αρχιεπισκόπου Σύρου και Τήνου. Εισαγωγή, αναλυτικές περιλήψεις και σχόλια: Ελισάβετ Κοντογιώργη -Φωτεινή Ασημακοπούλου. Πρόλογος Μιχαήλ Β. Σακελλαρίου, Τόμος Α΄, Ακαδημία Αθηνών, Κέντρον Ερεύνης της Ιστορίας του Νεωτέρου Ελληνισμού, Αθήνα 2014, (734 σελ.).

Επιμέρους Έργo

Aλληλογραφία του Αλεξάνδρου Λυκούργου, Αρχιεπισκόπου Σύρου και Τήνου, με τον William Ewart Gladstone (1870-1875)

Υπεύθυνη: Ελισάβετ Κοντογιώργη, Διευθύντρια Ερευνών