Νέα - Δραστηριότητες


Παρουσίαση του Έργου του ΚΕΦΑΚ για το έτος 2023 στην Ημερίδα Παρουσίασης Έργου Ερευνητικών Κέντρων της Ακαδημίας Αθηνών (19/2/2024).

Παρατίθενται κάτωθι σχετικά συνημμένα αρχεία.

'Life at 40°C is a nightmare': Greece faces longest and most intense heat wave in its history

In Athens, temperatures have exceeded 40°C for the last few days, and the worst is yet to come this weekend.

Le Monde in English, By Marina Rafenberg Published on July 22, 2023

A tourist uses a handfan inside Stoa of Attalos, at ancient Agora, in Athens, on Thursday, July 20, 2023. PETROS GIANNAKOURIS / AP

In the early hours of Friday, July 21, with the mercury already at 30°C, Anna was walking her dog in the Japanese garden in the Pangrati district of Athens. "He's dragging his feet, he's exhausted. And so am I! I don't sleep well, the air conditioning gives me a sore throat, and during the day if I walk for a few minutes in the sun, I get dizzy," sighed the civil servant. Exceptionally today, she will be working from home. "Our daily lives have been turned upside down in recent years by global warming. Summer is getting harder and harder to live in Athens," admitted the thirty-something.

In recent days, the main private-sector trade union (GSEE) has received up to 100 complaints from employees forced to work outdoors between midday and 5 pm, hours prohibited by the government. As a result, on Friday the Labor Ministry once again called on all companies and administrations to give priority to telecommuting in view of the high temperatures, which reached up to 41°C on Friday in Attica, the region around Athens. The ministry also asked labor inspectors to check that no workers were working on dangerous construction sites in full sunshine over the next few days.

The worst is yet to come this weekend. All the country's archaeological sites, including the Acropolis in Athens, will once again remain closed during the hottest part of the day until Sunday. An action plan has also been put in place by Athens Town Hall. Bottles of water are being distributed near Athens' central square, Syntagma, a number of air-conditioned rooms are being opened, notably for the homeless, agents are also roaming the streets to help the most needy, 150 water points across the city have been set up for stray animals, a special number has been established and even drones are flying over the capital's hills to monitor any outbreaks of fire.

On Sunday, the mercury will approach 44°C in the Greek capital and even 45°C in Thessaly in the center of the country. "This weekend is likely to be the hottest July on record in the last 50 years," warned meteorologist Panagiotis Giannopoulos on public TV channel ERT.

Significant drop in rainfall

In 2007, Athens had already seen red with a temperature of 44.8°C, according to the National Observatory of Athens. "But what's very special this year is the duration of these heat waves," said Kostas Lagouvardos, Research Director at the National Observatory of Athens. "Since July 12, we've been facing very high temperatures approaching 40°C, and a new heat wave is expected again from next Wednesday, after only a two-day respite," he continued.

New Peramos, near Athens, July 19, 2023. LOUISA GOULIAMAKI/AFP

According to data from the National Observatory in Athens, since 1987 Greece has experienced an average heat wave lasting around 10 days. "But this year, we're likely to have up to 20 days in a row – that's unheard of!" sighed Lagouvardos. Christos Zerefos, Professor of Atmospheric Physics at the University of Athens, explained that this year, "there have been three heat waves in a row." He also noted that "if there were no wind at all, such as the Meltemi that blows in from the Aegean Sea every year from mid-July onwards, it would be 40°C in Athens all the time."

In the next few decades, according to the expert, there could be up to 30 days of heat wave in a row in the Greek capital. "Greece, especially its eastern part, is at risk of becoming a semi-arid zone, i.e. humidity will be less than 10 % and will have very significant consequences for agricultural activities, but will also increase the danger of fire," he continues.

In 2023, according to Christos Zeferos, Director of the Atmospheric Physics and Climatology Research Center at the Academy of Athens, only around half the rainfall normally required to properly irrigate the soils fell in this area of the Mediterranean: "The soils are very dry and as soon as there is wind, fire starts are favored. Hence the major fires of recent days." What still saves Athens from total desertification for the researcher, "is the proximity of the sea and those annual winds like the Meltemi."

'Unbearable' for the elderly and children

Giorgos Kefis closed his food-truck parked outside the Athens War Museum, where he has been taking refuge during the hot hours. "Life at 40°C is a nightmare, but unfortunately it's becoming more and more our daily life in summer!" he observed. One of his customers was worried about his grandmother: "I can't look after her all day, and I'm afraid. For the elderly and children, this situation is unbearable."

Distribution of bottled water by the Red Cross near the entrance to the Acropolis archaeological site, Athens, July 20, 2023. LOUISA GOULIAMAKI/AFP

One date remains firmly anchored in the memory of the Athenians: the summer of 1987, when thousands of people died (between 2,000 and 3,000 according to estimates published in the Greek press) as a result of a heat wave. "Nobody wants to relive that episode! Air conditioning is now widespread everywhere, but the city still has to adapt," said Kefis.

Athens is one of Europe's most densely populated capitals, with very little green space. Kefis, who admitted he doesn't have a highly developed ecological conscience, was now anxious: "We are seeing the consequences of climate change in concrete terms, and governments, companies and local authorities need to take action! We want a city that breathes, with trees, parks, watering holes, shady spaces!"

  • Podcast με τον Editor-in-Chief του περιοδικού “Physiological Reviews”, σχετικά με άρθρο επισκόπησης των Χ. Ζερεφού, Η. Φουντουλάκη, Κ. Ελευθεράτου και Α. Καζαντζίδη, το οποίο αναφέρεται στην σημερινή κατάσταση και την εξέλιξη του στρώματος του όζοντος και κυρίως της υπεριώδους ηλιακής ακτινοβολίας, με προβλέψεις μέχρι το τέλος του αιώνα και εκτιμήσεις για τις παρεμβολές που αναγκαστικά περιμένουμε από την εξέλιξη της κλιματικής κρίσης.

​

  • Διοργάνωση της ημερίδας «ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ: ΔΡΑΣΗ ΓΙΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΚΑΙ ΜΕΤΡΙΑΣΜΟ», με την υποστήριξη του Ελληνικού Κόμβου της Κοινότητας Γνώσης και Καινοτομίας για το Κλίμα (Climate-KIC Hub Greece), του Ερευνητικού Κέντρου ΑΘΗΝΑ και του Ιδρύματος Οικονομικών & Βιομηχανικών Ερευνών, Αθήνα, 5 Δεκεμβρίου 2022.

 

  • Συν-διοργάνωση της εκδήλωσης «Climathon Βόλος 2022» σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, το Ερευνητικό Κέντρο ΑΘΗΝΑ, το Ινστιτούτο Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών και το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας, με την υποστήριξη του Δήμου Βόλου και με χορηγό βραβείων την Τράπεζα της Ελλάδος, Βόλος, 5 & 6 Νοεμβρίου 2022.

 

  • Μετά από κοινή πρόταση των καθηγητών Jeff Sachs (Πρόεδρος του UN Sustainable Development Solutions Network-SDSN), Φοίβης Κουντούρη (Οικονομικό Πανεπιστήμιο & Ερευνητικό Κέντρο Αθηνά), Γιάννη Ιωαννίδη (Ερευνητικό Κέντρο Αθηνά) και του Επόπτου του Κέντρου Χρήστου Ζερεφού, ως συνδιευθυντές, ξεκίνησε τον Μάιο του 2022 η δημιουργία του UN SDSN Global Climate Hub. Αυτή η πρωτοβουλία βασίστηκε στην ανάγκη των κυβερνήσεων σε όλο τον κόσμο να αναλάβουν άμεση αποφασιστική δράση για τη μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Στόχος είναι η παροχή επιστημονικών συμβουλών για την καταπολέμηση της επιδεινούμενης κλιματικής κρίσης και την πρόληψη περαιτέρω επιδείνωσης. Το Climate Hub θα χρησιμοποιήσει όλα τα δεδομένα, τη γνώση και τις τεχνολογίες που παρέχονται από εμπειρογνώμονες σε διάφορους τομείς για την εφαρμογή σχεδίων δράσης ανά χώρα που θα εγκριθούν και θα ενισχυθούν από την κοινωνία.

 

  • Το Κέντρο έχει αναλάβει την επιστημονική υποστήριξη της Συντονιστικής Ομάδας Εργασίας της διεθνούς πρωτοβουλίας της Ελλάδας για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και των μνημείων της φύσης από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής μετά από σχετική πρόταση του Επόπτου του Κέντρου Καθηγ. Κ. Ζερεφού προς την Ελληνική Κυβέρνηση (2019) για τη δημιουργία ενός ευέλικτου διεθνούς μηχανισμού για την προστασία των μνημείων της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς από την κλιματική αλλαγή, η οποία έχει συμπεριληφθεί στις εμβληματικές δραστηριότητες του ΟΗΕ από τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, Antonio Guterres. Αυτή η πρωτοβουλία έχει υποστηριχθεί από περισσότερες από 100 χώρες, την UNESCO, τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό και ΜΚΟ όπως το ICOMOS και τη Europa Nostra καθώς και το Ελληνικό Γραφείο Γεωπαρατήρησης. Η πρωτοβουλία αυτή έχει προσελκύσει διεθνή προσοχή και έχουν οργανωθεί αρκετές ημερίδες και συνέδρια για αυτό το θέμα. 

 

  • Στα πλαίσια των μελετών των επιπτώσεων της Κλιματικής αλλαγής στην Πολιτιστική Κληρονομιά έχει υπογραφεί πρόσφατα ειδικό πρωτόκολλο συνεργασίας μεταξύ του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου και της Ακαδημίας Αθηνών μέσω του Κέντρου με σκοπό την έναρξη μεταπτυχιακού προγράμματος Σπουδών 2-ετούς διάρκειας με τίτλο «Προστασία μνημείων πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής» για την περίοδο 2021-2027, το οποίο βρίσκεται στο 2ο έτος λειτουργίας.

 

  • Το Κέντρο, λαμβάνοντας  την τρωτότητα των δασικών οικοσυστημάτων της χώρας με τις σοβαρότατες δασικές πυρκαγιές που αντιμετωπίζουμε, έχει συστήσει ειδική Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων. Η Επιτροπή αυτή ονομάζεται «Επιτροπή Έρευνας της Ανθεκτικότητας των Ελληνικών Δασικών Οικοσυστημάτων (Ε.Α.Δ.Ο.)» και έχει ως αντικείμενο τη διερεύνηση της ανθεκτικότητας των δασικών οικοσυστημάτων της χώρας σε συγκεκριμένες μετεωρολογικές-κλιματικές συνθήκες, οι οποίες τα απειλούν. Η Επιτροπή ασχολείται τόσο με το παρελθόν όσο και με το παρόν και το μέλλον των κλιματικών αλλαγών και των επιπτώσεών τους στα δασικά οικοσυστήματα της χώρας και προετοιμάζει την έκδοση ειδικού τόμου προσεχώς επί του θέματος.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Τα γυρίσματα του καιρού ευνόησαν την ελληνική νίκη στη Σαλαμίνα

Γράφει: Βάσω Μιχοπούλου

Τον Σεπτέμβριο του 480 π.Χ. στο στενό της Σαλαμίνας ο ελληνικός στόλος με μικρές δυνάμεις αλλά με άριστη τακτική υπό την εμπνευσμένη ηγεσία του Θεμιστοκλή σηματοδότησε την αρχή του τέλους της περσικής παρουσίας στη Μεσόγειο. Ήταν όμως μόνο η στρατηγική του μεγάλου ηγέτη που συνέβαλε στην αποφασιστική νίκη των Ελλήνων; Ο θεμελιωτής της ναυτικής δύναμης της Αθήνας επέλεξε άραγε τυχαία το στενό της Σαλαμίνας για αναμετρηθεί με τους Πέρσες; Την απάντηση δίνουν σήμερα μια ομάδα Ελλήνων ερευνητών από το Κέντρο Ερεύνης Φυσικής της Ατμόσφαιρας και Κλιματολογίας της Ακαδημίας Αθηνών και από το Τμήμα Εφαρμοσμένης και Περιβαλλοντικής Φυσικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, οι οποίοι, σχεδόν 25 αιώνες μετά τη ναυμαχία, η οποία καταγράφηκε ως μια από τις σημαντικότερες της παγκόσμιας ναυτικής ιστορίας, υποστηρίζουν ότι η επιλογή του σημείου της σύγκρουσης με τους Πέρσες ήταν άριστα μελετημένη από τους αρχαίους έλληνες και καθόλου τυχαία.

Σύμφωνα με την έρευνα, οι αρχαίοι Έλληνες και ιδιαίτερα ο Θεμιστοκλής πρέπει να γνώριζαν τις κλιματολογικές συνθήκες και ιδιαίτερα τους ανέμους που έπνεαν στο στενό της Σαλαμίνας και να προσάρμοσαν τον στρατηγικό τους σχεδιασμό ανάλογα ώστε να επωφεληθούν από τα γυρίσματά τους. Τα επιστημονικά ευρήματα δείχνουν πως ο συνδυασμός ενός βορειοδυτικού ανέμου που έπνεε κατά τη διάρκεια της νύχτας και νωρίς το πρωί με τη θαλάσσια αύρα που σηκώθηκε μετά τις 10:00 π.μ., σχημάτισε μια «λαβίδα» ανέμων που βοήθησε τους Έλληνες κατά την αρχή της πρωινής σύγκρουσης, προκαλώντας αναταραχή στον περσικό στόλο και εμποδίζοντάς τον να ξεφύγει στην ανοιχτή θάλασσα.

«Εξετάσαμε λεπτομερώς τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες κατά τη διάρκεια της περσικής εισβολής στην Ελλάδα και προχωρήσαμε σε μια ανάλυση του ανεμολογικού πεδίου στο στενό της Σαλαμίνας, όπου πραγματοποιήθηκε αυτή η ιστορική ναυμαχία. Η μελέτη βασίστηκε στις διαθέσιμες μετρήσεις των μετεωρολογικών σταθμών στην περιοχή καθώς και σε δεδομένα των κλιματικών και μετεωρολογικών μοντέλων ERA5 και WRF για το χρονικό διάστημα 1960-2019 λαμβάνοντας υπόψη και ιστορικές μαρτυρίες από αρχαίες πηγές», διευκρινίζει ο ακαδημαϊκός και φυσικός της ατμόσφαιρας Χρήστος Ζερεφός ο οποίος ηγήθηκε της συγκεκριμένης ερευνητικής ομάδας. Ιστορικές καταγραφές από τις «Ιστορίαι» του Ηρόδοτου (γύρω στο 440–430 π.Χ., περίπου 40–50 χρόνια μετά τη δεύτερη εισβολή της Περσίας στην Ελλάδα) και από το αντιπολεμικό έργο «Πέρσαι» του Αισχύλου, ο οποίος συμμετείχε προσωπικά στη ναυμαχία το 472 π.Χ, περιγράφουν την ανάπτυξη του χώρου και του χρόνου της ναυτικής μάχης, μαρτυρώντας τις καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν κατά την διάρκειά της. Επιπλέον πληροφορίες αντλήθηκαν από το έργο μεταγενέστερων αρχαίων ιστορικών που ασχολήθηκαν με τους ελληνοπερσικούς πολέμους όπως των Θουκυδίδη, Πλούταρχου, Παυσανία, Διόδωρου Σικελιώτη και Κτησία του Κνίδιου. «Η προσπάθειά μας να προσομοιώσουμε τις μετεωρολογικές συνθήκες που επικράτησαν κατά τη ναυμαχία της Σαλαμίνας βασίστηκε τόσο στα ιστορικά κείμενα όσο και στις σύγχρονες γνώσεις μας σχετικά με τις επικρατούσες μετεωρολογικές συνθήκες στην περιοχή του Σαρωνικού Κόλπου. Η ανάλυσή μας εστιάστηκε στα χαρακτηριστικά του τοπικού ανέμου τα οποία, σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ο Θεμιστοκλής γνώριζε πολύ καλά. Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν στην παρούσα μελέτη περιλαμβάνουν την ταχύτητα και την κατεύθυνση του ανέμου στα 10 μέτρα από δύο παράκτιους σταθμούς, της Ελευσίνας και του Πειραιά κατά την περίοδο 1960-2010. Οι συγκεκριμένοι σταθμοί ανήκουν στο Ελληνικό Εθνικό Μετεωρολογικό δίκτυο και δίνουν μετρήσεις ανά τρίωρο», συμπληρώνει ο έλληνας ακαδημαϊκός.

Το δροσερό μελτέμι του Αιγαίου

Η ποικιλομορφία του κλίματος και των καιρικών συνθηκών αποτελούν ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της χώρας μας. Ένα στοιχείο αυτής της ποικιλομορφίας είναι το μελτέμι, δηλαδή ο ισχυρός βόρειος άνεμος που πνέει στο Αιγαίο κατά την διάρκεια της θερμής περιόδου. «Η κυριότερη αιτία του μελτεμιού είναι ο συνδυασμός του Μουσωνικού χαμηλού, δηλαδή ενός θερμικού χαμηλού που δημιουργείται πάνω από την ευρύτερη περιοχή της Ινδικής χερσονήσου κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, οι χαμηλές πιέσεις του οποίου επεκτείνονται έως τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο και την Κύπρο και των υψηλών πιέσεων που επικρατούν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού πάνω από τα Βαλκάνια και την Κεντρική Ευρώπη. Ο παραπάνω συνδυασμός έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία ενός ενισχυμένου βορείου ρεύματος πάνω από το Αιγαίο με την ονομασία «ετησίαι» (στα ελληνικά σημαίνει «ετησίως επαναλαμβανόμενοι»)», εξηγεί ο καθηγητής Ζερεφός.

Οι εν λόγω κλιματολογικές συνθήκες περιγράφηκαν για πρώτη φορά από τον Αριστοτέλη, ο οποίος θεωρείται και πατέρας της Μετεωρολογίας. Ο ίδιος, στο βιβλίο του «Μετεωρολογικά» περιγράφει με μεγάλη ακρίβεια την ένταση και την διεύθυνση αυτών των ανέμων που αρχίζουν να πνέουν μετά το θερινό ηλιοστάσιο (21 Ιουνίου). Σε τοπική κλίμακα, το θερινό αιολικό καθεστώς στο Αιγαίο πέλαγος, που είναι περίπλοκο, καθορίζεται από τη σχετική ισχύ δυο διακριτών συστημάτων ανέμου, του βορείου αυτού ρεύματος («ετησίαι») και των τοπικών ανέμων, όπως είναι η θαλασσινή αύρα. Σύμφωνα με τον Καθηγητή Ζερεφό: «Οι ετησίαι εκδηλώνονται ως βόρειοι άνεμοι στην περιοχή του Αιγαίου, ενώ στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας εμφανίζονται ως βορειοανατολικοί με μέτριες έως ισχυρές ταχύτητες. Διαρκούν από τον Μάιο έως τις αρχές Οκτωβρίου και φυσούν στο Αιγαίο με σημαντική ένταση και ενίοτε γίνονται θυελλώδεις. Η αποδυνάμωσή τους κυρίως τον Σεπτέμβριο συγκριτικά με Ιούλιο και Αύγουστο επιτρέπει την επικράτηση των τοπικών συστημάτων κυκλοφορίας, όπως είναι οι θαλάσσιες και χερσαίες αύρες, οι αναβάτες και καταβάτες άνεμοι κλπ.». Από ό,τι φάνηκε στη μελέτη οι κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν σήμερα είναι παρόμοιες με αυτές που περιγράφονται στα αρχαία κείμενα.

Τι έδειξε η προσομοίωση

Τα κατά τόπους χαρακτηριστικά των «ετησίων» ανέμων στο Αιγαίο αναφορικά με την κατεύθυνση και την έντασή τους καθορίζονται από στοιχεία τοπογραφίας όπως είναι νησιά, ακρωτήρια και βουνά, καθώς και από την αλληλεπίδρασή τους με άλλα συστήματα τοπικής κυκλοφορίας. Για παράδειγμα,  το σύστημα της θαλάσσιας αύρας στον Σαρωνικό Κόλπο είναι πάντα ενεργό κατά την διάρκεια του καλοκαιριού γιατί επηρεάζεται από τη διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ της θάλασσας και της ξηράς. Η επικράτηση ή όχι της θαλάσσιας αύρας στον Σαρωνικό που πνέει γενικά από νότιες διευθύνσεις εξαρτάται από την αντίστοιχη ένταση του ετησία (μελτέμι) που πνέει στην ίδια περιοχή από βόρειες γενικά διευθύνσεις.

Οι κλιματολογικές ενδείξεις της θαλάσσιας αύρας του Σαρωνικού είναι εμφανείς στους παράκτιους σταθμούς του Πειραιά και της Ελευσίνας, οι οποίοι αντίστοιχα βρίσκονται σε απόσταση περίπου 4 χλμ ανατολικά και 10 χλμ βορειοδυτικά του πεδίου της ναυμαχίας. Οι μετρήσεις από τον σταθμό της Ελευσίνας επιβεβαιώνουν την ύπαρξη θαλασσινής αύρας, η οποία χαρακτηρίζεται από νότιους ανέμους με ταχύτητα έως και 4-6 m / sec, μεταξύ των ωρών 11:00–17:00, αλλά και την επικράτηση βορείων ανέμων κατά τη διάρκεια της νύχτας μέχρι νωρίς το πρωί. Ομοίως, οι μετρήσεις ανέμων τα τελευταία 50 έτη (1960-2010) στον Πειραιά  υποδηλώνουν την ύπαρξη σημαντικών συνιστωσών της νότιας και νοτιοανατολικής θαλάσσιας αύρας έως 6 m/sec κατά τη διάρκεια της ημέρας, στο χρονικό διάστημα  11: 00–21: 00, με τους βόρειους ανέμους να επικρατούν τις  υπόλοιπες ώρες. Από τις μετρήσεις και των δυο σταθμών προκύπτει πως οι βόρειοι άνεμοι είναι γενικά ισχυρότεροι φτάνοντας τα 10-12 m/sec, ενώ οι νότιοι, που σχετίζονται με την θαλάσσια αύρα, φτάνουν τα 6-8 m/sec. Η συχνότητα καταγραφής βορειοανατολικών ανέμων τον Σεπτέμβριο στους σταθμούς Ελευσίνας και Πειραιά είναι  μικρότερη συγκριτικά με τον Ιούλιου και τον Αύγουστο επιτρέποντας έτσι και τη συχνότερη επικράτηση της θαλάσσιας αύρας τον Σεπτέμβριο.

Ο μεγάλος Αθηναίος στρατηγός γνώριζε καλά ότι στη συγκεκριμένη εποχή του έτους (τέλος Σεπτεμβρίου) πνέουν δύο ειδών άνεμοι, είτε ένας επικρατέστερος βόρειος άνεμος (ετησίας) που καθιστά την περιοχή ακατάλληλη για θαλάσσια μάχη, είτε η νοτιοανατολική θαλάσσια αύρα που διαπερνά το στενό της Σαλαμίνας από τις 10:00 το πρωί έως το ηλιοβασίλεμα. Το προφανές πλεονέκτημα του στενού της Σαλαμίνας, το οποίο εκμεταλλεύτηκε ο Θεμιστοκλής, ήταν ότι ο Περσικός στόλος, παρότι αριθμούσε περί τα 1000 πλοία έναντι των περίπου 300 του ελληνικού, δεν θα ήταν ικανός εξαιτίας των γυρισμάτων του ανέμου, να κάνει τακτικούς ελιγμούς για να περικυκλώσει τα ελληνικά πλοία. Και επιβεβαιώθηκε.

Όταν έφτασαν οι Πέρσες

Η σύγκρουση πιθανότατα ξεκίνησε περίπου δύο ώρες μετά την ανατολή του ηλίου. Ο περσικός στόλος υποβοηθούμενος από τους βορειοδυτικούς ανέμους (ετησίαι) έλαβε θέσεις μάχης κατά τη διάρκεια της νύχτας χωρίς να το αντιληφθούν οι Έλληνες. Ωστόσο, με το πρώτο φως της ημέρας, τα ελληνικά πλοία, αντί να προσπαθήσουν να διαφύγουν (όπως περίμεναν οι Πέρσες), εμφανίστηκαν σε τέλειο σχηματισμό μάχης. Όταν ο περσικός στόλος κινήθηκε από το Πέραμα προς το κανάλι της Σαλαμίνας τα ελληνικά πλοία κινήθηκαν συντεταγμένα κάνοντας ανάποδα με τα κουπιά μέχρι και την ακτή της Σαλαμίνας καθυστερώντας έτσι περαιτέρω τη σύγκρουση των δυο στόλων. Αυτό πιθανότατα ήταν μέρος του στρατηγικού σχεδίου του Θεμιστοκλή προκειμένου να παρασύρει τους Πέρσες μέσα στο στενό περιμένοντας να αλλάξει ο άνεμος μετά τις 10:00 το πρωί από ΒΔ σε ΝΑ και να αντεπιτεθεί. Η ναυμαχία τελικά πραγματοποιήθηκε υπό συνθήκες θαλάσσιας αύρας η οποία αποδιοργάνωσε τον περσικό στόλο. Τα ψηλότερα περσικά πλοία ήταν πιο δύσκολο να κυβερνηθούν κάτω από αυτές τις συνθήκες και καθώς στρέφονταν πλάγια από τον άνεμο και το κύμα γίνονταν εύκολος στόχος για τα έμβολα των ελληνικών τριήρεων. Επιπλέον η ισχυρή ΝΑ αύρα δεν επέτρεψε στους Πέρσες να ανοίξουν πανιά για να υποχωρήσουν γρήγορα προς τον ανοιχτό Σαρωνικό Κόλπο και να μεταφέρουν εκεί τη σύγκρουση καθώς παγιδεύτηκαν στον κλοιό που δημιούργησαν οι Έλληνες με τη βοήθεια  του τοπικού ανέμου. Το αποτέλεσμα της ναυμαχίας είναι γνωστό. Ένα μεγάλο μέρος του περσικού στόλου χάθηκε, ενώ τα υπόλοιπα πλοία διέφυγαν προς τον Κόλπο του Φαλήρου κατά τις απογευματινές ώρες όταν οι άνεμοι ολοκλήρωσαν τον καθημερινό τους κύκλο και γύρισαν ξανά σε βορειοδυτικούς.. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο ο δυτικός άνεμος «Ζέφυρος» μετέφερε τα συντρίμμια του περσικού στόλου μέχρι την περιοχή του σημερινού Αγίου Κοσμά.

Σημείωση: Η ερευνητική ομάδα η οποία πραγματοποίησε τη μελέτη αποτελείται από τους: Χρήστο Ζερεφό, Σταύρο Σολωμό, Δημήτρη Μελά, Ιωάννη Καψωμενάκη και Χρήστο Ρεπαπή. Η μελέτη χρηματοδοτήθηκε από το Μαριολοπούλειο - Καναγκίνειο Ίδρυμα Επιστημών Περιβάλλοντος και είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Στέλιου Γκίνη.

Πηγή:

Zerefos, C., Solomos, S., Melas, D., Kapsomenakis, J., & Repapis, C. (2020). The Role of Weather during the Greek–Persian “Naval Battle of Salamis” in 480 BC. Atmosphere, 11(8), 838.