IV. Σεμινάριο Ιστορίας Δικαίου Δευτέρας 11 Δεκεμβρίου 2023

Το Κέντρον Ερεύνης της Ιστορίας του Ελληνικού Δικαίου (Κ.Ε.Ι.Ε.Δ.) της Ακαδημίας Αθηνών, η Νομική Σχολή Ε.Κ.Π.Α., η Νομική Σχολή Α.Π.Θ., η Νομική Σχολή Δ.Π.Θ. και η Ελληνική Εταιρεία Ιστορίας του Δικαίου συνδιοργάνωσαν το Γ΄ διαθεματικό Σεμινάριο Ιστορίας Δικαίου με θέμα: «Κανόνες συμβίωσης και επίλυση διαφορών στην πρώιμη Κρήτη» και με Ομιλητές: τη Μαρία Γιούνη, Καθηγήτρια Ιστορίας Δικαίου Νομικής Σχολής Δ.Π.Θ. και τον Άγγελο Χανιώτη, Καθηγητή Αρχαίας Ιστορίας στο Institute for Advanced Study Princeton, USA. Τη συζήτηση συντόνισαν η Αθηνά Δημοπούλου (Καθηγήτρια Ιστορίας Δικαίου Ε.Κ.Π.Α.) και η Λυδία Παπαρρήγα ( Διευθύντρια Ερευνών- Διευθύνουσα Κ.Ε.Ι.Ε.Δ. Ακαδημίας Αθηνών, Αντιπρόεδρος Ε.Ε.Ι.Δ.)

Περιεχόμενο του σεμιναρίου

Εκκινώντας από το γεγονός ότι οι αρχαιότεροι γραπτοί νόμοι της Ευρώπης που σώζονται μέχρι σήμερα προέρχονται από την αρχαϊκή Κρήτη, οι εισηγήσεις των ομιλητών πραγματεύονται αφ’ ενός τη νομοθετική παραγωγή των πόλεων της αρχαίας Κρήτης, όπου κεντρική θέση καταλαμβάνουν οι λεγόμενοι «Κώδικες της Γόρτυνας», και αφ’ ετέρου την ιστορία και αρχαιολογία των πόλεων από τις οποίες προήλθαν οι νόμοι αυτοί.

Μαρία Γιούνη

Βιογραφικό

Η Μαρία Γιούνη είναι καθηγήτρια Ιστορίας του Δικαίου στη Νομική Σχολή του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης. Τα ειδικότερα ερευνητικά της ενδιαφέροντα είναι η ιστορία του δικαίου και των πολιτικών θεσμών στην Ελλάδα και τη Ρώμη από την εμφάνιση του γραπτού νόμου μέχρι τον Ιουστινιανό, η εξέλιξη της νομοθεσίας στις πόλεις της αρχαϊκής και κλασικής Κρήτης, η αλληλεπίδραση των ελληνικών δικαίων με το ρωμαϊκό, ιδίως στη ρωμαϊκή επαρχία της Μακεδονίας, και η σύνδεση του αρχαίου δράματος με το δίκαιο και την πολιτική της κλασικής Αθήνας.

Σύνοψη 

Οι ‘Κώδικες της Γόρτυνας’ και οι απαρχές του θετού Δικαίου στην Ευρώπη

Από την αποκάλυψή της, στα τέλη του 19ου αιώνα, η δωδεκάδελτη επιγραφή της Γόρτυνας δικαίως χαρακτηρίστηκε ως η κορωνίδα των αρχαιοελληνικών νομικών επιγραφών, χάρη στην έκταση και το περιεχόμενό της. Από την ίδια πόλη προέρχεται πλήθος επιγραφικών νομοθετικών κειμένων, τα αρχαιότερα των οποίων χρονολογούνται τον 7ο αιώνα π.Χ., ενώ και από αρκετές άλλες πόλεις της πρώιμης Κρήτης σώζονται επιγραφές που μαρτυρούν την καταγραφή και τη δημοσίευση των νόμων. Τα συγκεκριμένα πεδία του δημόσιου και ιδιωτικού βίου που επιλέγουν οι πόλεις να ρυθμίσουν νομοθετικά σε κάθε περίοδο αντικατοπτρίζουν τις εκάστοτε σημαντικότερες κανονιστικές αναγκαιότητες. Παράλληλα, το περιεχόμενο των ρυθμίσεων αποτυπώνει τις κυριότερες αρχές και αξίες της κοινωνίας και τις κρατούσες αντιλήψεις για ζητήματα όπως η απονομή της δικαιοσύνης, οι σχέσεις μεταξύ ελεύθερων και ανελεύθερων προσώπων, η περιουσία και η κληρονομιά, ο οικονομικός και κοινωνικός ρόλος των γυναικών.

 

Άγγελος Χανιώτης

Βιογραφικό

Ο Άγγελος Χανιώτης κατέχει από το 2010 την έδρα Αρχαίας Ιστορίας και Κλασικών Σπουδών στο Institute for Advanced Study στο Πρίνστον. Ειδικεύεται στην επιγραφική και την ιστορία του Ελληνισμού από τον Αλέξανδρο ως την ύστερη Αρχαιότητα και στην ιστορία της Κρήτης. Είναι εκδότης του Supplementum Epigraphicum Graecum και από το 2021 συνδιευθύνει την ανασκαφή της Λύκτου στην Κρήτη.

Σύνοψη 

«Το ιστορικό υπόβαθρο των νόμων της Γόρτυνας»

Σε διάστημα δύο περίπου αιώνων οι κρητικές πόλεις παρήγαγαν μεγαλύτερο αριθμό νομικών επιγραφών από οποιαδήποτε άλλη περιοχή. Ξεχωρίζει η Γόρτυνα λόγω του εκτενέστερου νομικού κειμένου. Κοινό στοιχείο των νομικών ρυθμίσεων είναι η θεματολογία τους: η προσπάθεια των κρητικών πόλεων να δημιουργήσουν σαφείς κανόνες για την επίλυση διαφορών και τη ρύθμιση των σχέσεων μεταξύ των πολιτών και ατόμων διαφορετικής νομικής θέσης. Οι λόγοι για αυτή τη νομική παραγωγή θα πρέπει να αναζητηθούν σε δύο αντίρροπες τάσεις: την πίεση για κοινωνικές αλλαγές, ως φυσική συνέχεια της καλλιτεχνικής και οικονομικής ανάπτυξης της Κρήτης στην αρχαϊκή εποχή, και την εξίσου ισχυρή πίεση για παγιοποίηση του υπάρχοντος κοινωνικού συστήματος και του καθεστώτος ιδιοκτησίας γης. Κοινές ρυθμίσεις και κοινή νομική ορολογία σε διάφορες πόλεις υποδηλώνουν συντονισμένες προσπάθειες για την προστασία ενός συντηρητικού, αριστοκρατικού καθεστώτος.  Αποτέλεσμά τους ήταν η φήμη της Κρήτης ως χώρου ευνομίας, αλλά και το σταμάτημα της πολιτειακής εξέλιξης που ακολούθησαν άλλες ελληνικές περιοχές, με τη μετάβαση από την τυραννίδα σε διάφορες μορφές δημοκρατίας.