Στο Σεμινάριο Εισηγήτριες ήταν οι κυρίες Μαρίνα ΛΟΥΚΑΚΗ (Καθηγήτρια Βυζαντινής Φιλολογίας Ε.Κ.Π.Α.) που ανέπτυξε το θέμα "Η οργάνωση του Βυζαντινού σχολείου και η διδασκαλία της ρητορικής, της φιλοσοφίας και του δικαίου" και Δάφνη Χ. ΠΕΝΝΑ (Ass. Professor Law School of the University of Groningen) που εισηγήθηκε με θέμα: "Νομική παιδεία στο Βυζάντιο: Θεωρία και πράξη (11ος -12ος αι.)". Τη συζήτηση συντόνισαν ο Ιωάννης ΤΖΑΜΤΖΗΣ (Πρόεδρος Ε.Ε.Ι.Δ., Καθηγητής Ρωμαϊκής Ιστορίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Κοσμήτωρ Φιλοσοφικής Σχολής Π.Ι.) και η Λυδία Παπαρρήγα (Αντιπρόεδρος Ε.Ε.Ι.Δ., Διευθύντρια Ερευνών - Διευθύνουσα Κ.Ε.Ι.Ε.Δ. Ακαδημίας Αθηνών).

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ

Δάφνη Χ. Πέννα

Μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα νομικών του 11ου και του 12ου αιώνα μπορούμε να αντλήσουμε πληροφορίες για το επίπεδο της παιδείας τους και της νομικής κατάρτισής τους. Πώς αποτυπώνεται η Βυζαντινή παιδεία στα γραπτά των νομικών αυτής της περιόδου και ποιό είναι το επίπεδο της νομικής τους μόρφωσης? Τι παραδείγματα έχουμε από τη δικαστηριακή πρακτική? Πώς συνδέονται γραπτά των νομικών αυτής της περιόδου με την Ιουστινιάνεια νομοθεσία? Αυτά είναι κάποια από τα ερωτήματα στα οποία θα προσπαθήσω να δώσω απάντηση. Στο τελευταίο μέρος της ανακοίνωσής μου με αφορμή ορισμένες πηγές Βυζαντινών νομικών του 11ου και 12ου αιώνα στις οποίες θα αναφερθώ θα μιλήσω για κάποιες γενικότερες επιδράσεις του Βυζαντινού δικαίου στην Ευρωπαϊκή νομική παράδοση, στην αξία μελέτης του Βυζαντινού δικαίου και θα εξηγήσω γιατί ο Ιουστινιανός χαρακτηρίζεται από σύγχρονους ιστορικούς του δικαίου ως ‘ο νομοθέτης της Ευρώπης’.

Μαρίνα Λουκάκη

Γιατί η διδασκαλία του δικαίου και η εκπαίδευση των νομικών (δικηγόρων, δικαστών, συμβολαιογράφων) στο Βυζάντιο της μεσοβυζαντινής περιόδου και ιδιαιτέρως τον 11ο και τον 12ο αιώνα ήταν άρρηκτα συνδεδεμένες με τα μαθήματα γραμματικής, ρητορικής φιλοσοφίας και τους δασκάλους γενικής παιδείας που δίδασκαν στα σχολεία της Κωνσταντινούπολης; Στο ερώτημα αυτό θα επιχειρήσουμε να απαντήσουμε με μια ανασκόπηση της ιστορίας της εκπαίδευσης στο Βυζάντιο από την πρώιμη έως την μέση περίοδο, εκθέτοντας ποιες βασικές αρχές παρέμειναν αναλοίωτες αλλά και ποιες αλλαγές επήλθαν στο πέρασμα των αιώνων, με ειδικό πάντα ενδιαφέρον τη διερεύνηση της διδασκαλίας του δικαίου και της μόρφωσης των νομικών.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΩΝ

Δάφνη Πέννα

Η Δάφνη Χ. Πέννα σπούδασε νομικά στην Αθήνα και το 2003 ολοκλήρωσε μεταπτυχιακές σπουδές στην Ιστορία Δικαίου. Είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Groningen στο οποίο εργάζεται από το 2004. Το 2014 μονιμοποιήθηκε στη θέση ‘Assistant Professor in Legal και ιδιαίτερα στην επίδρασή τους στην ευρωπαϊκή νομική παράδοση· έχει πολλές σχετικές δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους. Πρόσφατα, το 2022, εκδόθηκε το βιβλίο της σε συνεργασία με τη Δρ. Roos Meijering με τίτλο «A Sourcebook on Byzantine Law. Illustrating Byzantine Law through the Sources» εκδ. Brill. Έχει δώσει διαλέξεις σε διεθνή συνέδρια και έχει διδάξει σεμινάρια στα εξής Πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα: Universities of Amsterdam, Utrecht, Nijmegen, Leiden, Napoli, Salzburg, Edinburgh, Sorbonne, Catholic University of America, Dumbarton Oaks, All Souls / Worcester College Oxford, Cambridge, Österreichische Akademie der Wissenschaften, Johannes Gutenberg-Universität Mainz, Bulgarian Academy of Sciences, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Εχει διοργανώσει στρογγυλές τράπεζες με θεματα Βυζαντινού δικαίου στα διεθνή συνέδρια Βυζαντινών Σπουδών (Βελιγράδι 2016 και Βενετία/Πάντοβα 2022). Το Δεκέμβριο του 2020 τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών με το Βραβείο Νικολάου Καρόλου.

Μαρίνα Λουκάκη

Η Μαρίνα Λουκάκη είναι απόφοιτη της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (1983). Συνέχισε μεταπτυχιακές σπουδές βυζαντινής ιστορίας και φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Paris I-Panthéon Sorbonne, από το οποίο έλαβε Δίπλωμα Εμπεριστατωμένων Σπουδών (D.E.A, 1984) και Διδακτορικό (1989), υπο την εποπτεία της Hélène Ahrweiler. Από το 1991 μέχρι το 2010 δίδαξε βυζαντινή φιλολογία στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Από το 2010 μέχρι σήμερα διδάσκει στο Τμήμα Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Τα ερευνητικά ενδιαφέροντα εστιάζονται στη μελέτη της βυζαντινής ρητορικής και την έκδοση κειμένων της, και στη μελέτη ζητημάτων σχετικών με τη λόγια λογοτεχνική παραγωγή του Βυζαντίου, την τελετουργία, την αυτοκρατορική ιδεολογία και τη βυζαντινή εκπαίδευση. Βιβλία και πολυάριθμες μελέτες της σε διάφορες γλώσσες έχουν δημοσιευθεί σε έγκριτους εκδοτικούς οίκους και περιοδικά στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Στη διάρκεια της πολύχρονης ακαδημαϊκής σταδιοδρομίας της έχει συμμετάσχει και συμμετέχει με ανακοινώσεις σε πολλά διεθνή συνέδρια βυζαντινολογικού ενδιαφέροντος. Προσκαλείται και δίνει συχνά διαλέξεις σχετικές με τα επιστημονικά ενδιαφέροντά της σε πανεπιστήμια της ημεδαπής και της αλλοδαπής, στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και σε άλλους πολιτιστικούς φορείς της χώρας. Πρόσφατα (2019) κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο DeGruyter το τρίτο της βιβλίο με τίτλο, Les Grâces à Athènes: Éloge d’un πρωτεύουσας. Η Κωνσταντινούπολη και οι θεσμοί της (330-451), ΜΙΕΤ, Αθήνα 2000; Corinne Jouanno, Το Μυθιστόρημα του Αλεξάνδρου. Γέννηση και Μεταμορφώσεις, ΜΙΕΤ, Αθήνα 2015; σε συνεργασία με τον Ιωάννη Βάσση, W. Hörandner, Η ποίηση στη βυζαντινή κοινωνία: Μορφή και λειτουργία, εκδόσεις Κανάκη, Αθήνα 2017.